Hazard x 3, czyli kilka słów o jakości prawa w Polsce

Zacznę od tego, że doradcy podatkowi jadą ostatnio równo po polskiej wersji tzw. estońskiego CIT-u. Dlaczego? Ponieważ w obecnie prezentowanym kształcie może się on okazać śmiertelną pułapką dla tych, którzy z niego skorzystają. W dużym skrócie chodzi o sytuacje, w których decydujemy się na wyjście z tej formy opodatkowania lub też tracimy do niej prawo. Wtedy może się okazać, że dostaniemy tzw. „mokrą szmatą prosto w ryj”, czyli będziemy mieli do zwrotu podatek CIT za kilka lat w tył, do tego naliczany według karnej stawki. Super interes, naprawdę. Ja rozumiem, że zastosowano tutaj pewne bezpieczniki po to, aby nie było kombinacji z wykorzystywaniem tego mechanizmu do ostrzejszej optymalizacji podatkowej, no ale… Jeśli traktować wszystkich przedsiębiorców jak potencjalnych przestępców, to po co w ogóle bawić się w jakieś ulgi itp.? Ja napiszę tylko do tych, którzy wymyślili ten system (choć pewnie i tak tego nie przeczytają) jedno powiedzenie z czasów szkolnych: „Kto daje i odbiera, ten się w piekle poniewiera”.

I tak to jest na ogół z tym tworzeniem prawa w Polsce, że albo czegoś się nie dopatrzy, albo pogmatwa tak, że już nikt nic z tego nie rozumie. Przykładem tego drugiego scenariusza jest oczywiście podatek VAT. Tak straszliwie skomplikowano zasady jego rozliczania, że potrzebne są opracowania typu „VAT – 1556 wyjaśnień i interpretacji”. Doszło do tego, że łatwiej się dziś nauczyć jak ten VAT wyłudzać niż jak rozliczać go prawidłowo w każdej sytuacji. Chyba tylko doradcy podatkowi i jacyś wyjątkowo psychopatyczni urzędnicy cieszą się z takiego patologicznego stanu rzeczy, bo na pewno nie przedsiębiorcy. Czasem sobie wyobrażam, jak to mogłoby być fajnie, gdyby w Polsce wprowadzono jedną stawkę VAT w wysokości 15 lub 16% (co postulował swego czasu prof. Robert Gwiazdowski). Raz, że wielu przedsiębiorców wreszcie bez lęku rozliczałoby ten podatek, a dwa wyeliminowano by sporą część obrotu karuzelowego (wyłudzenia VAT przy 15% to już tak średnio się opłacają).

Jednak bywają też sytuacje, w których nowo utworzone przepisy wywołują pewne skutki praktyczne, które są korzystne dla ściśle określonych podmiotów. I to jest szczególnie ciekawe z perspektywy białych kołnierzyków. Aby nie być gołosłownym, oto mała próbka.

Mamy rok 2009. Rząd Donalda Tuska tworzy ustawę o grach hazardowych, która w założeniu ma wzmocnić kontrolę państwa nad branżą hazardową i chronić społeczeństwo przed negatywnymi skutkami hazardu. Wprowadzono więc szereg obostrzeń uderzających w branżę, ale jednocześnie nie zapewniono służbom odpowiednich narzędzi do zwalczania nielegalnej działalności hazardowej (skąd my to znamy, heh).

 

Szara strefa rozrosła się do ogromnych rozmiarów, a wydatki Polaków na legalny hazard spadły o połowę, to jest z nieco ponad 20 miliardów PLN w 2009 roku do ok. 10 miliardów PLN w 2010 roku. Kto na tym stracił? Budżet państwa. Kto zyskał? Osoby kontrolujące nielegalny hazard (no kto by się spodziewał…)

Jedni powiedzą, że ktoś coś spieprzył, nie przeanalizował, nie dopilnował. Inni powiedzą: a może wręcz przeciwnie, bo ktoś na tej sytuacji z pewnością skorzystał…?

I tutaj przytoczę ciekawy przykład problemów, o których możemy przeczytać w pewnej interpelacji poselskiej. Zgodnie z zawartymi tam informacjami, rzucano kłody pod nogi już funkcjonującym kasynom, na czym skorzystał… Ale po kolei.

Mamy rok 2009. Jak już wspomniałem, powstaje nowa ustawa o grach hazardowych, a wraz z nią rozporządzenia, które mają regulować przyznawanie koncesji na legalne kasyna gier. Założenie jest szczytne: wyeliminować z rynku szarą strefę hazardową i ucywilizować branżę, jak na państwo prawa będące w Unii Europejskiej przystało. Czyli mamy mieć kasyna niczym w Monaco i tam przykładny wielbiciel gier losowych może sobie spokojnie pograć, a państwo skasuje swoją dolę w podatkach. Kasyna mają mieć koncesję, żeby żadne szemrane firmy nie działały już na rynku hazardowym. Czyli fajny plan.

 

Jak już pisałem, za nową ustawą stały dobre cele – przynajmniej teoretycznie. W praktyce jednak wszystko rozbiło się o przepisy rozporządzenia odnośnie przeprowadzania przetargów dotyczących koncesji na prowadzenie kasyna.

 

Otóż w sytuacji, gdy wniosek o udzielenie takiej koncesji składały co najmniej 2 podmioty spełniające warunki, minister finansów, będący organem koncesyjnym, był zobowiązany rozpisać przetarg. No i tutaj zgrzyt: wprowadzono przepisy faworyzujące firmy, które w ciągu 3 poprzednich lat w wyniku przetargów uzyskały koncesje na prowadzenie salonów z automatami. Konkretnie to otrzymywały one dodatkowo punkty w przetargu – raz za to, że już wcześniej uczestniczyły w przetargach związanych z działalnością hazardową, a dwa, że płaciły z tego tytułu podatki. Co ciekawe, kwota odprowadzonych podatków nie miała tutaj znaczenia – mógł to być smutny tysiąc złotych zapłaconych do budżetu państwa, a już dodatkowe punkty mieliśmy zapewnione.

Czyli tak: duża część z takich salonów z automatami była prowadzona właśnie przez różne szemrane podmioty, z którymi ta nowa ustawa miała walczyć. No i te salony wyeliminowano, ale ich właściciele dostali fory przy ubieganiu się o koncesje na prowadzenie legalnych kasyn. Cóż, dość interesujący zabieg ustawodawcy…

W każdym razie skutek był taki, że kasyno, które przez wiele lat odprowadzało duże podatki, przegrywało przetarg z firmą kontrolowaną przez szemrane towarzystwo, która to firma płaciła wielokrotnie mniejsze podatki, a grę na stołach umożliwiała np. przez 2 godziny w tygodniu. Tak, kasyno przegrywało, gdyż nie uczestniczyło wcześniej w przetargach (bo nie musiało!) i nie otrzymywało za to dodatkowych punktów.

 

Co ciekawe, już funkcjonujące kasyna mogły przegrać przetarg nawet wtedy, gdy posiadały doskonałą lokalizację, gwarantującą odprowadzanie wysokich podatków do budżetu (a to powinno być priorytetem dla rządzących). Z tymi lokalizacjami to też tak w ogóle jakoś głupio wyszło. No bo tak: zgodnie z rozporządzeniem można było uzyskać za lokalizację 12 punktów z 29, co stanowiło bardzo istotne kryterium. Najwyżej oceniane były hotele 4 i 5-gwiazdkowe oraz zabytkowe budynki (np. kamienice).

Przepisy jednak przewidywały możliwość zmiany miejsca urządzania gier hazardowych, nie stawiając przy tym ograniczeń co do trybu, w jakim została przyznana koncesja. Czyli jakaś spółka prowadząca sobie wcześniej salon z automatami do gier mogła podać lokalizację w renomowanym hotelu, w którym już mieściło się kasyno i otrzymać w związku z tym maksymalną punktację. No a potem, już po wygranym przetargu, ta lokalizacja mogła się zmienić na inną, gorszą, która w przetargu byłaby nisko punktowana. Do tego taki numer dało się robić nawet kilka razy, czyli używać wielokrotnie tych samych lokalizacji. Można? Można!

 

Ustawa hazardowa narzuciła minimalną wymaganą ilość stołów do gry, co jest zresztą zrozumiałe, ponieważ kasyno powinno dysponować odpowiednią powierzchnią. Jednak jakoś tak nie wprowadzono punktowania metrażu, lecz samej lokalizacji. W konsekwencji przetargi zaczęły wygrywać podmioty, które nie zapewniały lokali odpowiednich do skali profesjonalnego hazardu. Przykładowo dotychczasowy salon gry na automatach o powierzchni 150 metrów mógł stać się pseudokasynem, w którym nie było możliwości urządzenia wszystkich gier tak, jak to powinno wyglądać. Rezultat: brak odpowiednich warunków do gry i niższe wpływy do budżetu państwa z tytułu podatku od wygranej (wtedy 50% przed odliczeniem kosztów).

 

Jak już wspomniałem na początku, nowa ustawa hazardowa miała „ucywilizować” rynek hazardu w Polsce. W praktyce zaś pojawiły się sygnały, że przepisy przetargowe wprowadzone przy okazji tejże ustawy faworyzują JEDEN KONKRETNY PODMIOT, który przejmuje inne spółki hazardowe i startuje pod ich szyldem w różnych przetargach. W konsekwencji podmiot ten mógł stać się dominującym graczem na rynku, eliminując wiele z dotychczas działających kasyn. Komu, poza formalnymi właścicielami tej firmy, było to jeszcze na rękę? To jest bardzo ciekawe pytanie…